مقاله : بررسی اوراق صکوک و انواع آن

مقاله : بررسی اوراق صکوک و انواع آن

واژة تبدیل به اوراق بهادار کردن، یکی از واژه‌هایی است که از ظهور آن در ادبیات مالی جهان بیش از دو دهه نمی‌گذرد. "تبدیل به اوراق بهادار کردن" فرآیندی است که طی آن، دارایی‌های مؤسسة مالک دارایی یا بانی  از ترامة آن مؤسسه جدا می‌شود، در عوض، تأمین وجوه توسط سرمایه‌گذارانی انجام می‌شود که یک ابزار مالی قابل مبادله را می‌خرند و این ابزار نمایانگر بدهکاری مزبور می‌باشد، بدون اینکه به وام‌دهندة اولیه مراجعه‌ای صورت پذیرد (نجفی، 1385).

در جایی دیگر در تعریف تبدیل به اوراق بهادار کردن آمده است: "تبدیل به اوراق بهادار کردن، فرآیندی است که در آن واسطه‌های مالی مانند بانک‌های تجاری حذف شده و اوراق بدهی قابل خرید و فروش مستقیماً به سرمایه‌گذاران فروخته می‌شود." در واقع یک شرکت تامین سرمایه ، مجموعه‌ای از دارایی‌های مالی را جمع نموده و اوراق بدهی را برای تأمین مالی آن مجموعه به سرمایه‌گذاران بیرونی می‌فروشد (نجفی، 1385).

تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار با تامين مالي ساختار يافته مجموعه‌هاي رهني در دهه 1970 آغاز شد. در دهه‌هاي قبل از دهه 1970، بانك‌ها اساساً وام‌دهنده بودند و تا زمان سررسيد وام يا بازپرداخت كل وام توسط وام‌گيرنده، وام‌ها را نگهداري مي‌كردند. اين وام‌ها عمدتاً به وسيله سپرده‌ها و بعضي اوقات هم به وسيله بدهي تامين مالي مي‌شدند كه تعهد مستقيم بانك به شمار مي‌رفتند. البته پس از جنگ جهاني دوم، موسسات سپرده‌پذير نتوانستند به سادگي به تقاضاي فزاينده وام مسكن پاسخ دهند. بانك‌ها و ساير واسطه‌هاي مالي، فرصت پيش‌آمده و روشهاي افزايش منابع تامين مالي را دريافتند. از اين رو شركتهاي تامين سرمايه براي جذب سرمايه‌گذاران بيشتر، ابزارهاي سرمايه‌گذاري توسعه دادند تا بتوانند ريسك اعتباري دارایی را از ریسک‌های مربوط به مالک تفکیک و جريانهاي نقدي ناشي از وام‌هاي اساسي را سازماندهي نمايد. اگر چه توسعه ساختارهاي تبديل رهن به اوراق بهادار چندين سال به طول انجاميد، ولي اعتباردهندگان به سرعت فرآيند انتقال انواع ديگر وام‌ها را تشخيص دادند

هر چند بازارهای بدهی جزء لاینفک بخش مالی هستند ولی چون طبق احکام اسلام، مطالبه و پرداخت بهره حرام است، کشورهایی که بخش عمده‌ای از جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند نمی‌توانند برای پاسخ به نیازهای مالی خود از بازارهای بدهی کلاسیک (مبتنی بر بهره) استفاده کنند. از این رو در این کشورها تقاضای زیادی برای توسعة یک بازار بدهی جانشین وجود دارد که با معیارها و احکام اسلام نیز مطابقت داشته باشد. در نتیجه در چند سال اخیر اوراق قرضه اسلامی که مطابق با احکام اسلامی و به صکوک معروف است، رشد چشمگیری داشته و توسط شرکت‌ها و دولت‌ها طراحی و منتشر شده است.

در حالیکه هم اکنون چندین کشور در زمینة انتشار اوراق صکوک فعال هستند، روند انتشار در سطح شرکت‌ها به سرعت بیشتری نیاز دارد. در طول چند سال گذشته بخش عمده حجم اوراق صکوک منتشر شده مربوط به انتشار توسط دولت‌ها (و نه شرکت‌ها) بوده است.

از آنجا که صکوک در واقع یکی از ساختارهای تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار به شمار می‌رود، در این فصل ابتدا توضیح مختصری در مورد فرآیند تبدیل دارایی‌ها به اوراق بهادار ارائه می‌شود. سپس تعریف صکوک، انواع و ساختارهای صکوک و پیشرفت‌های صورت گرفته در زمینة انتشار صکوک بیان می‌گردد. لازم به ذکر است این گزارش برای شناخت انواع صکوک و ساختار هر یک تهیه شده است و از این رو می‌تواند گام اول و مقدمه‌ای برای طراحی صکوک مطابق با فقه شیعه و قابل استفاده در ایران باشد.